Transformacja gospodarcza przyniosła ze sobą dynamiczny rozwój przedsiębior­czości. Zjawisko to należy uznać za niezwykle pożądane, jednak jeśli prześledzimy etapy tegoż rozwoju w latach dziewięćdziesiątych, to zauważymy pewne, nie zawsze korzystne trendy.
W latach 1993—1997 sektor małych i średnich przedsiębiorstw charakteryzował się wysoką dynamiką wzrostu. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw zarejestro­wanych w systemie REGON (bez rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa oraz rybołówstwa i rybactwa) wzrosła z 1980 tyś. do 2546 tyś. W 1997 r. małe i średnie przedsiębior­stwa stanowiły 99,76% wszystkich zarejestrowanych przedsiębiorstw w całej gospo­darce.
Zwiększenie się liczby przedsiębiorstw w tych latach wpłynęło w znacznym stopniu na wzrost zatrudnienia w sektorze MSP i było jednym z głównych czynników ograniczających bezrobocie w kraju. Udział sektora MSP w liczbie pracujących w całej gospodarce wzrósł z 55,7% w 1993 r. do 59,2% w 1996 r. i do 61,13% w 1997 r.
Odnotowano także wysoki (trzykrotny) wzrost przychodów MSP ze sprzedaży produktów i towarów. W okresie tym powiększył się także udział MSP (bez zakładów osób fizycznych i spółek cywilnych do 5 pracujących) w przychodach ze sprzedaży produktów i towarów w całej gospodarce z 40% w 1993 r. do 46% w 1996 r. i do 50% w 1997 r.

W 1997 r. wskaźnik rentowności obrotu brutto w przedsiębiorstwach do 50 pra­cujących wyniósł 2,5%, a w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących od 51 do 250 osób wyniósł 3,4%. Udział podatku dochodowego w wyniku finansowym brutto w MSP stanowił w 1997 r. 44,5%. Suma podatku dochodowego odprowadzonego przez przedsiębiorstwa o liczbie pracujących do 250 osób wyniosła 5450,2 mln. zł. Wartość ta stanowiła 44,5% wartości po­datku zapłaconego przez wszystkie przedsiębiorstwa składające to sprawozdanie.

W latach 1993—1997 przedsiębiorstwa zaliczane do sektora MSP zwiększały po­ziom nakładów inwestycyjnych. Jednakże udział sektora MSP w nakładach inwesty­cyjnych w sektorze przedsiębiorstw w latach 1993-1996 miał tendencję malejącą i wynosił w 1993 r. 38%, a w 1996 r. 37%. W 1997 r. udział ten wzrósł do 41,7%.

W omawianym okresie systematycznie wzrastała wielkość eksportu sektora MSP. Jednakże jego udział w eksporcie ogółem miał w latach 1993-1996 tendencję maleją­cą i stanowił 23% w 1993 r., 20% w 1996 r. W 1997 r. udział ten wzrósł do 22%.

Również import towarów realizowany przez sektor MSP w tym okresie uległ znacznemu zwiększeniu. Natomiast udział importu towarowego sektora MSP w im­porcie towarowym całej gospodarki w 1997 r. w stosunku do 1993 r. zmniejszył się (w 1993 r. stanowił 36%, w 1997 r. 33%).

Według szacunków Zakładu Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN udział sektora MSP w tworzeniu PKB wynosił w 1996 r. około 40%, natomiast w wartości dodanej brutto około 46%.

Powyższe dane wskazują, że przedsiębiorstwa te, podobnie jak w krajach Unii Europejskiej, zaczynają odgrywać kluczową rolę w gospodarce narodowej. Stanowią one ważne źródło wzrostu gospodarczego i czynnik ograniczania bezrobocia¹.

Przytoczone dane dobitnie wskazują, iż przy wielu pozytywnych trendach w gospodarce, które generalnie sprzyjają rozwojowi MSP, pojawiają się i te, które im zagrażają. Do najpoważniejszych zaliczyć tu trzeba niewielki zasób kapitału, jaki znajduje się w rękach przeciętnego polskiego przedsiębiorcy tudzież częstokroć nierówna konkurencja ze strony zagranicznego biznesu. W wyrównywaniu szans dopomagać ma, między innymi, powołany przez państwo Krajowy System Usług dla MSP.

Praca niniejsza ma za zadanie ukazać rzeczywistą rolę KSU, a także potrzebę jego istnienia. Pierwszy rozdział poświęcony został szeroko pojętemu obrazowi polskiej, niewielkiej przedsiębiorczości. Drugi zaś przedstawia Krajowy System Usług dla MSP i jego rolę w rozwoju sektora. Wreszcie trzeci rozdział, to krótki obraz jednego z podwarszawskich przedsiębiorstw. Przedstawiono jego produkcję, zyski, obroty, kontakty z kontrahentami, kondycję finansową i doświadczenia z kontaktów z KSU.

Zasób bibliograficzny tej pracy nie jest bogaty. Dotyczy ona bowiem szczególnie jednej instytucji, czyli KSU. Z konieczności zatem oparto się głównie na materiałach Polskiej Agencji Rozwoju Rynku i Ministerstwa Gospodarki. Pojawiają się zatem publikacje informacyjne, broszury, informatory, a w szczególności niezwykle zasobny w treści dysk CD, na którym PARP przedstawia najnowsze dane statystyczne. Wykorzystano również materiały pochodzące ze stron internetowych. Natomiast jedynym źródłem informacji wykorzystanych w rozdziale trzecim jest zaprezentowana w nim forma „ELWEX”.

Rozdział I

Małe i średnie przedsiębiorstwa w polskiej gospodarce

I.I. Mała przedsiębiorczość w liczbach

W chwili obecnej niemal cała gospodarka polska przeżywa widoczne załamanie. Trudności nie omijają przedsiębiorstw bez względu na ich wielkość. Niemniej, rola, jaką w gospodarce narodowej pełnią małe i średnie przedsiębiorstwa, jest szczególna. To one dają znaczną część miejsc pracy, wytwarzają liczący się Produkt Krajowy Brutto.

W świadomości społecznej małe przedsiębiorstwo, to zakład prywatny najczęściej, zatrudniający najwyżej kilka osób. Oficjalna definicja małych i średnich przedsiębiorstw jest nieco bardziej skomplikowana. Pojęcie to reguluje prawo działalności gospodarczej z 19 listopada 1999 roku.² W artykule 54 napisano:

1. Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

• zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników,

• osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO,

• lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO.

2. Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:

• więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

• prawa do ponad 25% udziału w zysku,

• więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Natomiast 54 artykuł poświęcony został średniemu przedsiębiorcy:

1. Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym:

• zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

• osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub

• suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO.

2. Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:

• więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

• prawa do ponad 25% udziału w zysku,

• więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższyć kwoty, o których mowa w art. 54 ust. l pkt 2 oraz w art. 55 ust. l pkt 2.

Dla stwierdzenia, że przedsiębiorca spełnia przesłanki określone w art. 54 albo w art. 55. zainteresowany składa odpowiednie dokumenty. Jeżeli z przyczyn od siebie niezależnych, przedsiębiorca nie może przedstawić dokumentów świadczących, że nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 54 ust. 2 albo w art. 55 ust. 2, oświadczenie na piśmie zastępuje te dokumenty.

Natomiast w przypadku przedsiębiorcy działającego krócej niż rok, jego przewidywany roczny przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych. a także przewidywane średnioroczne zatrudnienie oszacowuje się na podstawie danych za ostatni okres, udokumentowany przez przedsiębiorcę³.

Poniższa tabela przedstawia szczegółowe dane na temat działalności i efektywności MSP w Polsce w 1999 roku:

Tabela 1: Dane statystyczne o małych i średnich przedsiębiorstwach w Polsce w roku 1999⁴

 

Przedsiębiorstwa ogółem	Przedsiębiorstwa MSP	0-9 (mikro)	10-49	0-49	50-249	ponad 250
Liczba przedsiębiorstw zarejestrowanych wg REGON
3 013 876	3 007 444	2 865 517	113 057	2 978 574	28 870	6 432
Liczba aktywnych przedsiębiorstw
1 819 200	1 816 016	–	–	1 801 748	14 268	3 184
Udział w tworzeniu PKB
70,4%	48,2%	25%**	13%***	38%	10,2%	22,2%
Liczba pracujących w gospodarce narodowej
11 148 011	7 151 743	2 882 829	1 712 877	4 595 706	2 556 037	3 996 268
Przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej
9 408 247	5 427 859	1 295 333	1 645 501	2 940 834	2 487 025	3 980 288
Nakłady inwestycyjne – ogółem (w mln złotych)
101 099,6	47 314,8	11 598,4	13808,2	25 406 ,6	21 908,2	53 784,8
Nakłady inwestycyjne – na 1 pracownika (w tys zł – dane szacunkowe)
11,2	–	4,1	10,4	6,1	12,8	17,3
Wskaźnik rentowności obrotu netto*
0,1%	–	-3,8%	1,1%	brak	1,2%	-0,8%
Eksport w mln USD
27 407,4	13 072,1	3 605,9	3 293,9	6 899,8	6 172,4	14 335,3
Dynamika eksportu (w porównaniu z rokiem ubiegłym 1998 rok = 100%)
97,7%	96,2%	122%	73,9%	93,1%	99,9%	97,8%
Import w mln USD
45 991,2	30 041,5	9 834,8	9 366,7	19 201,4	10 840,1	15 869,7
Dynamika importu (w porównaniu z rokiem ubiegłym 1998 rok = 100%)
97,5%	100,9%	139,7%	77,5%	100,4%	101.8%	91,7%
Saldo handlu zagranicznego w mln USD
-18 503,8	-16 969,4	-6 228,9	-6 072,8	-12 301,7	-4 667,7	-1 534,4
Przedsiębiorstwa ogółem	Przedsiębiorstwa MSP	0-9 (mikro)	10-49	0-49	50-249	ponad 250
*tylko dla przedsiębiorstw prowadzących pełną księgowość i wypełniających formularz F-02 **0-5(mikro) *** 6-49

 

Udział MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto⁵ wyniósł w 1998 r. 48,1%, z tego małych przedsię­biorstw- 38,5%, a średnich – 9,6%. Wielkości te uwzględniają wartość dodaną wytworzoną przez MSP działające w tzw. szarej strefie gospodarczej. Analogiczny wskaźnik⁴ udziału MSP obliczony dla 1997 r. miał wartość 45,3%. Udział MSP w tworzeniu PKB wzrósł więc w 1998 r. stosunkowo znacznie, bo o 2,8 punktu procentowego, w tym przedsiębiorstw małych o 2,3 punktu, a średnich o 0,5 punktu.

W 1998 r. udział MSP zaliczanych do sektora publicznego w tworzeniu PKB wynosił zaledwie 2,2%. Odgrywają więc one w gospodarce rolę marginalną. Inaczej jest z dużymi przedsiębiorstwami zali­czanymi do tęgo sektora – w 1998 roku ich udział w tworzeniu PKB wynosił 12,7%.

Kolejna tabela przedstawia udział MSP w tworzeniu PKB. Podczas gdy przedsiębiorstwa ogółem wytwarzają go w wysokości 53 proc., to MSP aż 30 proc.

Tabela 2: Udział w tworzeniu PKB

 

Przedsiębiorstwa ogółem	Przedsiębiorstwa MSP	0-5 (mikro)	6-50	0-50	51-250	ponad 250
1997
69.3%	45.3%	24.0%	12.2%	36.2%	9.1%	24.0%
1998
71.1%	48.1%	24.7%	13.8%	38.5%	9.6%	23.0%
1999
Przedsiębiorstwa ogółem	Przedsiębiorstwa MSP	0-9 (mikro)	10-49	0-49	50-249	ponad 250
70,4%	48,2%	25,0%	13,0%	38,0%	10,2%	22,2%

 

Źródło: Małe i średnie…, dysk CD, op. cit.

W 1998 r. MSP wytworzyły 54,9% ogólnej sumy wartości dodanej brutto w całej gospodarce. Udział ten zwiększył się o 3 punkty procentowe w stosunku do roku 1997. Udział przedsiębiorstw małych w 1998 r. wynosił 43,9% i był wyższy niż rok wcześniej o 2,5 punktu, natomiast udział przedsiębiorstw średniej wielkości był równy 11% i wzrósł o 0,5 punktu w porównaniu z rokiem 1997. Pierwszy raz od wielu lat tempo wzrostu wartości dodanej brutto wytworzonej przez małe przedsiębiorstwa było wyższe niż tempo wzrostu wartości dodanej wytworzonej przez przedsię­biorstwa średnie.

Przyjmując za 100% wartość dodaną wytworzoną przez przedsiębiorstwa (poza rolnictwem, le­śnictwem, rybołówstwem i rybactwem), udział MSP w tej wartości wyniósł w 1998 r. 67,7% i był wyższy niż rok wcześniej o 2,2 punktu procentowego. Wzrost ten dokonał się głównie kosztem spadku udziału dużych firm zaliczanych do sektora publicznego, które wytwarzały w 1997 r. 19,8% wartości dodanej przedsiębiorstw, a w 1998 r. już tylko 17,8%.

Przyjmując z kolei za 100% wartość dodaną brutto wytworzoną w 1998 r. przez przedsiębiorstwa należące do poszczególnych sekcji gospodarki, najwyższy udział w jej wytwarzaniu miały MSP działające w sekcji handel i naprawy. Wyniósł on 94,4% i był nieco wyższy niż rok wcześniej. Mimo rozpoczęcia działalności przez liczne średnie i duże supermarkety, udział przedsiębiorstw małych w sekcji handel i naprawy utrzymał się w 1998 r. na poziomie z roku poprzedniego. Drugie miejsce pod względem udziału MSP w wartości dodanej wytworzonej przez przedsiębiorstwa zaj­muje od wielu lat sekcja obsługi nieruchomości i firm. Udział ten wyniósł w 1998 r. 91,9%. Na trzecim miejscu z udziałem 89,9% znalazła się sekcja pośrednictwo finansowe⁶, a na dalszych ko­lejno sekcje: budownictwo (79,5%), pozostała działalność usługowa, socjalna, kulturalna i indywi­dualna (76,3%), hotele i restauracje (71,4%), działalność produkcyjna (45,3%), transport, gospo­darka magazynowa i łączność (39,5%), zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (12,6%) oraz górnictwo i kopalnictwo (6,1%). W przemyśle, na który składają się trzy sekcje: górnictwo i kopalnictwo, działalność produkcyjna oraz zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, udział MSP w wartości dodanej wytwarzanej przez przedsiębiorstwa wyniósł w 1998 r. 37,4%. Jedynie w dwóch sekcjach, a mianowicie: hotele i restauracje oraz transport, gospodarka magazynowa i łączność, udział wartości dodanej wytwarzanej przez MSP był w 1998 r. niższy niż rok wcześniej. Spadek ten w przypadku hoteli i restauracji był stosunkowo wysoki – wyniósł prawie 7 punktów procentowych, co spowodowane było prawdopodobnie rozpoczęciem eksploatacji no­wych dużych hoteli i przejmowaniem szeregu drobnych hoteli przez jednego nowego właściciela.

Rysunek 1: Udział wartości dodanej brutto wytwarzanej przez sektor MSP w podstawowych sekcjach gospodar­ki w 1998 roku (w %)

Źródło: Raport o stanie… wyd. cyt. s. 27.

Na koniec 1998 r. – poza rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem i rybactwem oraz pośrednictwem finansowym i administracją publiczną- w rejestrze REGON zarejestrowano 2 712 420 podmiotów gospodarczych. 68 640 to podmioty należące do sektora publicznego, pozostałe 2 643 780 to jed­nostki z sektora prywatnego. W sektorze publicznym jedynie około 5 780 podmiotów miało status przedsiębiorstw działających na zasadach komercyjnych. Reszta to tzw. jednostki budżetowe, świadczące usługi całkowicie nieodpłatnie lub w dużej części dotowane.

Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych zwiększyła się w 1998 r. o niespełna 219 tyś., a więc rosła szybciej niż w 1997 r., kiedy to odpowiedni przyrost wyniósł około 155 tyś. Nowych podmiotów zarejestrowano około 460 tyś. (podobnie jak rok wcześniej), zaś skreślono z rejestru około 241 tyś. (o około 65 tyś. mniej niż w roku 1997).

Liczba przedsiębiorstw aktywnych⁷ na koniec 1998 roku w tzw. sektorze przedsiębiorstw oprócz pośrednictwa finansowego wynosiła l 726 073. Oznacza to wzrost w stosunku do końca grudnia 1997 r. o 142 467, jednak znacznie mniejszy niż w 1997 r., kiedy to liczba przedsiębiorstw aktyw­nych w porównaniu z rokiem 1996 wzrosła aż o prawie 240 tyś.

Z ogólnej liczby przedsiębiorstw aktywnych l 720 292 należało do sektora prywatnego. Do sektora publicznego należało w 1998 r. 2 219 przedsiębiorstw małych, 2 284 średnich i l 278 dużych. Relacja liczby prywatnych przedsiębiorstw aktywnych do zarejestrowanych wyniosła w 1998 r. 65,1% i była tylko nieznacznie wyższa niż rok wcześniej, kiedy to osiągnęła wielkość 64,8%. Stopień aktualności rejestru REGON w roku 1998 praktycznie się więc nie zmienił.

Tabela 3: Przedsiębiorstwa aktywne (oprócz rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa, pośrednictwa finan­sowego i administracji publicznej) w 1998 roku według liczby zatrudnionych⁸

Kategoria przedsiębiorstw	Liczba	Udzial (w %)
Małe (0-50 zatrudnionych)	l 709 294	99,03
Średnie (51-250 zatrudnionych)	13322	0,77
RAZEM MSP	l 722 616	99,80
Duże (ponad 250 zatrudnionych)	3457	0,20
OGÓŁEM	1 726 073	100,00

Ponad 99% wszystkich działających w 1998 roku przedsiębiorstw to firmy małe. Przedsiębiorstwa średniej wielkości stanowią poniżej 0,8%, a przedsiębiorstwa duże około 0,2% ogólnej liczby aktyw­nych przedsiębiorstw.

W 1998 r. nie wystąpiły istotne zmiany strukturalne w sektorze MSP. Udziały poszczególnych sekcji gospodarki w ogólnej liczbie MSP kształtowały się na poziomie zbliżonym do roku 1997. Najbardziej istotna zmiana to spadek udziału MSP zajmujących się handlem i naprawami z 41,1% ogólnej liczby aktywnych MSP do 39,4%. Mimo tego spadku, MSP zaliczane do sekcji handel i naprawy tworzyły naj­bardziej liczną grupę w sektorze małych i średnich firm. Na drugim miejscu z udziałem 13,7% znajdo­wały się w 1998 r. przedsiębiorstwa przemysłowe. Pod względem liczebności ustępowały im nieznacznie MSP budowlane oraz zaliczane do sekcji obsługa nieruchomości i firm, z udziałami odpowiednio 11,8% oraz 11,7%. MSP zajmujące się transportem, gospodarką magazynową i łącznością miały udział w ogól­nej liczbie MSP wynoszący 10,3%. Pozostałe 13,1% udziału przypadało na MSP świadczące tzw. inne usługi, czyli firmy należące do sekcji: hotele i restauracje (udział 3,0%), edukacja (1,4%), ochrona zdrowia (4,5%) oraz pozostała działalność usługowa socjalna, kulturalna i indywidualna (4,2%).⁹

I.2. Uwarunkowania zewnętrzne

Dostrzegając znaczenie sektora MSP w gospodarce kraju, począwszy od roku 1995 polityka Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw opiera się na doku­mentach programowych, w których za pomocą ściśle określonego instrumentarium dąży się do zapewnienia dogodnych warunków dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Dzięki pierwszemu z tych programów pt. Małe i średnie przedsiębior­stwa w gospodarce narodowej:

• przygotowano szereg projektów ustaw, np. Ordynacja podatkowa. Prawo bankowe, o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre oso­by prawne, o Krajowym Rejestrze Sądowym, o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów;

• utworzono Fundusz Poręczeń Kredytowych przekształcony dalej w 1997 r. w Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych i dekapitalizowany z budżetu państwa kwotą 45 mln zł;

• utworzono Polską Fundację Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsię­biorstw, której zadaniem jest koordynacja działań mających na celu podniesienie konkurencyjności polskich MSP na rynku krajowym i zagranicznym. Z inicjatywy Fundacji w 1996 r. utworzono Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU) – struktury, w której skład wchodzi ponad sto regionalnych i lokalnych ośrodków świadczących na rzecz MSP przede wszystkim usługi dorad­cze i szkoleniowe;

• utworzono 61 Ośrodków Wspierania Przedsiębiorczości, 34 Fundusze Rozwoju Przedsiębiorczości i 31 Inkubatorów Przedsiębiorczości.

Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia i sytuację w sektorze MSP na tle gospodarki kraju, Rada Ministrów przyjęła 11 maja 1999 roku Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku. Głównym celem tego programu jest kształtowanie warunków dla tworzenia i pełnego wykorzystania poten­cjału rozwojowego sektora małych i średnich przedsiębiorstw. W dalszej części cel ten został podzielony na trzy cele cząstkowe, tj.:

1. Zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

2. Wzrost eksportu sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

3. Wzrost nakładów inwestycyjnych w sektorze małych i średnich przedsię­biorstw.

W części wyznaczonej przez pierwszy cel programu podejmowane są działania na rzecz:

• wzrostu innowacyjności i rozwoju technologicznego;

• zmniejszenia kosztów związanych z zatrudnieniem;

• ułatwienia dostępu do zamówień publicznych;

• rozwoju przedsiębiorczości.

Drugi cel programu realizowany jest poprzez:

• działania promujące eksport MSP;

• działania ułatwiające dostęp do rynków zagranicznych;

• działania ułatwiające dostęp do bankowych kredytów eksportowych (zwiększenie skali ubezpieczenia eksportu realizowanego na warunkach kredytowych, wprowa­dzenie skutecznych mechanizmów subsydiowania kredytów eksportowych oraz tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu Funduszy Wzajemnych Ubezpie­czeń Kontraktów Eksportowych);

• działania na rzecz wspierania uczestnictwa MSP w programach Unii Europejskiej.

Trzeci cel programu jest realizowany poprzez:

• działania na rzecz modyfikacji systemu podatkowego;

• działania ułatwiające dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania (rozbudowa sys­temu poręczeń kredytowych, rozwiązania prawne na rzecz szerszego wykorzystania instytucji leasingu, promowanie rozwoju funduszy inwestycyjnych, w tym funduszy podwyższonego ryzyka, działania informacyjne i doradcze w zakresie wykorzystania możliwości rynku regulowanego i pozagiełdowego, rozwój działalności gospodarczej w regionach wiejskich i małych miastach, upowszechnianie stosowania uproszczo­nych procedur przy udzielaniu pożyczek i kredytów dla MSP oraz tworzenie rozwią­zań systemowych, umożliwiających udzielanie pomocy publicznej MSP z budżetu państwa, ze środków samorządowych i międzynarodowych).

Prace nad wdrożeniem programu podjęto jeszcze w 1999 roku, lecz miały one je­dynie charakter przygotowawczy lub analityczny. Obecnie, dzięki przekazaniu z bu­dżetu państwa kwoty 20 045 tyś. do dyspozycji Ministerstwa Gospodarki, przystąpio­no do ich realizacji¹⁰.

W 1999 roku sytuacja finansowa przedsiębiorstw była znacznie trudniejsza niż przed rokiem. Aż 34% przedsiębiorstw wykazało straty netto. Gorsze niż przed rokiem były wyniki finansowe brutto (o 24%) i netto (aż o ponad 90%). Wynikało to głównie z szybszego wzrostu kosztów uzyskania przychodów niż wzrostu samych przychodów ze sprzedaży produktów i materiałów. Odnotowano osłabienie wszystkich podstawowych wskaźników finansowych przedsiębiorstw, pogorszyła się również spraw­ność rozliczeń między przedsiębiorstwami. W grudniu 1999 roku stopa procentowa 12-miesięcznego kredytu konsumpcyjnego w 20 najwięk­szych bankach przewyższała dynamikę cen detalicznych o 10,1%, czyli o 4,7 punktu procentowego mniej niż przed rokiem¹¹.

Kondycja i perspektywy rozwojowe małych i średnich przedsiębiorstw, jak i innych uczestników życia gospodarczego, uzależnione są przede wszystkim od uwarunkowań makroekonomicznych. Dlatego za podstawowy warunek długofalowego rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw uznać należy prowadzenie przez państwo stabilnej polityki makroekonomicznej, zapewniającej długookresową równowagę gospodarczą, a przy tym prowadzącej do stopniowego obniżania obciążeń podatkowych oraz stóp procentowych.

Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw w dużej mierze zależy również od wielkości kapitału rozwojowego, który pochodzi z samofinansowania (zasobów własnych przedsiębiorcy) oraz od dostępu do zewnętrznych źródeł (kredyty, pożyczki, venture capital, granty, subwencje itd.). W Polsce zdolność tego sektora, a zwłaszcza przedsiębiorstw przemysłowych, do finansowania rozwoju, zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych, jest nadal ograniczona. Bez zwiększenia tej zdolności szanse konkurencji rynkowej tego sektora, tak w kraju, jak i za granicą będą niewielkie.

Na kondycję ekonomiczną i konkurencyjność ma wpływ wiele czynników i uwarunkowań wewnętrznych (mikroekonomicznych). Należą do nich przede wszystkim: wielkość majątku jakim dysponuje przedsiębiorstwo, zdolność do wdrażania postępu naukowo-technicznego, sprawność zarządzania zasobami przedsiębiorstwa, wiedza i przedsiębiorczość kadry, jakość oferowanych produktów, ogólny poziom rentowności produkcji, powiązania kooperacyjne itp.

Jednocześnie istnieją zewnętrzne (makroekonomiczne) uwarunkowania wpływające na kondycję ekonomiczną przedsiębiorstw. Są to ogólny stan i tendencje wzrostu gospodarczego kraju, w tym stan równowagi gospodarczej, dynamika wzrostu gospodarczego, stabilność waluty, poziom popytu i podaży na rynkach krajowych i zagranicznych. Do uwarunkowań tych należą także regulacje systemu finansowo-podatkowego, od których w dużej mierze zależy możliwość akumulowania kapitału przez małe i średnie przedsiębiorstwa w celu samofinansowania bieżącej działalności i rozwoju.

Do elementów silnie oddziaływujących na stan małych i średnich przedsiębiorstw należy zaliczyć czynniki systemu finansowo-podatkowego, takie jak:

• realna stopa opodatkowania zysku, decydująca o możliwościach akumulacji finansowej w przedsiębiorstwach,

• stawki amortyzacji środków trwałych,

• stawki składek na ubezpieczenie społeczne, wpływające na udział kosztów pracy w wartości produkcji,

• oficjalna stopa oprocentowania Narodowego Banku Polskiego, kształtująca poziom kosztów kredytów bankowych,

• kurs złotego,

• wsparcie finansowe i pozafinansowe państwa,

• dostępność usług bankowych i ubezpieczeniowych oraz regulacje prawne w zakresie windykacji wierzytelności.

Z dostępnych analiz i ocen wynika, że obecny system finansowo-podatkowy nie tworzy dostatecznej zachęty do gromadzenia środków na cele inwestycyjne, rozwojowe i na promocję eksportu. Konieczne są zatem działania programowe na rzecz wyraźnego obniżania skali podatków i innych obciążeń fiskalnych wpływających na koszty działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Działaniem takim może być obniżenie stawek podatku dochodowego kosztem likwidacji istniejących ulg.

Odpisy amortyzacyjne nie zapewniają odnowy środków trwałych, dlatego m.in. odtwarzanie majątku wytwórczego nie występuje w stopniu dostatecznym, co rzutuje na poziom inwestowania.

Związane z wynagrodzeniami narzuty, w tym zwłaszcza wysoka składka na ubezpieczenie społeczne, znacznie zwiększają koszty pracy, wpływają na wzrost cen produktów i ogólny poziom inflacji oraz ograniczają konkurencyjność przedsiębiorstw.

Warunki kredytowania przedsiębiorstw przez banki stanowią jedną z głównych barier rozwojowych małych i średnich przedsiębiorstw. Konieczność korzystania przez małe i średnie przedsiębiorstwa z finansowania bankowego, wobec wysokiej realnej stopy procentowej, niejednokrotnie wiąże się dla przedsiębiorstw z ryzykiem utraty płynności finansowej, a nawet upadłości.

Zakres korzystania MSP z kredytu bankowego jest również w zasadniczy sposób uzależniony od prężności lokalnego rynku finansowego (w Polsce aktualnie występuje koncentracja w dużych miastach instytucji finansowych prowadzących działalność kredytową na rzecz przedsiębiorstw).¹²

Z przeprowadzonych przez polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości badań wynika¹³, że małe i średnie przedsiębiorstwa mają utrudniony dostęp do finansowania bankowego ze względu na duże wymagania banków w procesie udzielania kredytów (brak historii kredytowej, która ułatwia ocenę wiarygodności przedsiębiorstwa, relatywnie wysokie koszty rozpatrzenia wniosku kredytowego, brak zabezpieczeń wymaganych przez bank do udzielenia kredytu to podstawowe bariery występujące w procesie ubiegania się MSP o kredyt bankowy).

Istnieje ścisły związek wysokości zadłużenia MSP z atrakcyjnością inwestycyjną regionu, w którym znajduje się firma. Na skalę zewnętrznego finansowania małej przedsiębiorczości ma w dużej mierze wpływ jakość infrastruktury i łączności, dostępność komunikacyjna, chłonność rynku oraz stopień rozwoju zaplecza biznesu i zaawansowanie przekształceń własnościowych. Uaktywnienia więc wymagają działania podnoszące atrakcyjność regionu dla MSP, szczególnie tam gdzie występuje wysoki poziom bezrobocia.

Wobec trudności w uzyskaniu dostępu do finansowania zewnętrznego decydujący wpływ na funkcjonowanie i rozwój MSP ma ich płynność finansowa, dlatego opóźnienia w płaceniu należności i przewlekłość postępowań sądowych wpływają szczególnie niekorzystnie na MSP. 

Wśród licznych rządowych pomysłów na poprawę losu MSP są i te, które nie znajdują uznania wśród przedsiębiorców. Poniżej zamieszczono niektóre z wyników mini ankiety przeprowadzonej w internecie, w 2000 roku przez PARP:

Tabela 4: Wyniki ankiety PARP¹⁴

 

Czy uważasz, że zrównanie stawek podatkowych CIT i PIT będzie korzystne dla gospodarki Polski w długim okresie ?
Odpowiedź	%	Głosów
 tak	50.0%	6
 nie	25.0%	3
 nie mam zdania	25.0%	3

 

 

Czy wysoki poziom podatków akcyzowych jest czynnikiem stymulującym przemyt ?
Odpowiedź	%	Głosów
 tak	75.0%	9
 nie	0.0%
 nie mam zdania	25.0%	3

 

 

Czy łatwo jest ”obchodzić” polski system podatkowy ?
Odpowiedź	%	Głosów
 tak	75.0%	9
 nie	0.0%
 nie mam zdania	25.0%	3

 

 

Czy wprowadzenie podatku liniowego wpłynęłoby korzystnie na kondycję finansową Twojej firmy ?
Odpowiedź	%	Głosów
 tak	0.0%
 nie	50.0%	6
 nie mam zdania	50.0%	6

 

Wszystkich: 12 głosów

Z pewnością uzyskane tą drogą dane nie są wiarygodne, jednak ich jednoznaczny wynik nie powinien być zlekceważony.

Rynek kapitałowy w Polsce jest mało przychylny niewielkim spółkom akcyjnym, gdyż charakteryzuje się bardzo wysokimi wymaganiami wobec emitentów. Koszty korzystania z publicznego rynku kapitałowego są również bardzo wysokie, natomiast obrót papierami wartościowymi na rynku pozagiełdowym jest w początkowym etapie rozwoju i ma wciąż marginalne znaczenie dla sektora MSP.

Na rozwój sektora MSP hamująco wpływa również brak aktywnych form wspierania innowacyjności, badań wdrożeniowych, inwestycji produkcyjnych, promocji rzemiosła oraz instytucji otoczenia biznesu, zwłaszcza na szczeblu lokalnym i regionalnym.

PARP twierdzi także, iż występują również przeszkody o charakterze biurokratycznym utrudniające podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej oraz powiększające jej koszty. Związane są one między innymi z trudnymi do spełnienia warunkami, kryteriami i procedurami udzielania koncesji i zezwoleń, a także z niejasnością i koniecznością uzyskiwania dodatkowych interpretacji przepisów prawa gospodarczego, finansowego, podatkowego i adminis-tracyjnego.

Istotną, jak uważa PARP, przeszkodą jest również brak regulacji prawnych dotyczących zasad wykupu przez przedsiębiorców lokali użytkowych będących w gestii samorządów lokalnych.

Brak jest ponadto rozwiązań systemowych określających m.in. zasady i warunki odszkodowań dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami klęsk żywiołowych, które zmniejszyłyby ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej¹⁵.

Analizując poziom eksportu MSP można wnioskować, że zwiększa się liczba przedsiębiorstw, które potrafią sprostać konkurencji międzynarodowej. Jednak w ofercie eksportowej MSP przeważają jeszcze towary niskoprzetworzone, a ich konkurencyjność polega w dużej mierze na niskich kosztach pracy.

Postępujący proces integracji Polski z Unią Europejską oraz liberalizacja wymiany handlowej z zagranicą powodują konieczność szybkiego przystosowania polskich przedsiębiorstw do rosnącej konkurencji.

Niezbędne jest zatem osiągnięcie przez sektor MSP wyższego poziomu zdolności konkurowania zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym.

Jednym z zadań polityki państwa wobec MSP jest zwiększenie konkurencyjności tegoż sektora.

Tabela 5: Działania rządu na rzecz wzrostu innowacyjności i rozwoju technologicznego¹⁶

 

Zadania:	Sposób realizacji:	Odpowiedzialny:	Termin realizacji:
1.1.1. Wspomaganie transferu technologii.	1.1.1.1. Utworzenie w Agencji Techniki i Technologii centralnej bazy danych o projektach innowacyjnych gotowych do wdrożeń, z wykorzystaniem danych bazy SYNABA, oraz monitorowanie efektywności wdrażanych technologii.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii	1999-2002
	1.1.1.2. Dofinansowanie usług dla MSP, świadczonych przez Agencję Techniki i Technologii i inne ośrodki, polegających na udzielaniu informacji o innowacjach i nowych technologiach oraz ułatwieniu dostępu do informacji zawartych w innych bazach danych (również europejskich) o nowoczesnych technologiach.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii	1999-2002
	1.1.1.3. Opracowanie ustawy o działalności pożytku publicznego, która regulowałaby podstawy funkcjonowania organizacji i firm prowadzących działalność gospodarczą typu “non-profit” z uwzględnieniem w niej m.in. rozwiązań dla instytucji wspomagających transfer nowoczesnych technologii.	Minister Gospodarki we współpracy z Pełnomocnikiem Premiera do Spraw Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi	1999 rok
1.1.2. Promowanie firm i produktów innowacyjnych.	1.1.2.1. Organizowanie targów innowacji oraz konkursów na “polski produkt przyszłości” i na firmę innowacyjną, a także promowanie firm posiadających certyfikaty jakości poprzez przekazywanie informacji o nich środkom masowego przekazu, organizatorom krajowych imprez handlowych, polskim jednostkom handlu zagranicznego itp.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii, Polskim Centrum Badań i Certyfikacji oraz organizacjami przedsiębiorców	1999-2002
1.1.3. Zwiększenie zakresu wspierania przez ATiT prac wdrożeniowych i zakupu przez przedsiębiorców myśli technicznej objętej ochroną prawną oraz wyników krajowych badań naukowych i prac rozwojowych.	1.1.3.1. Nowelizacja rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie szczegółowych kierunków działań ATiT, sposobów ich realizacji oraz warunków udzielania pożyczek i poręczeń, w tym także preferencyjnych, w części dotyczącej uprawnienia ATiT do dofinansowywania zakupu przez przedsiębiorców myśli technicznej objętej ochroną prawną oraz wyników krajowych badań naukowych i prac rozwojowych, o ile są one porównywalne z wynikami i pracami zagranicznymi.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii	1999 rok
	1.1.3.2. Dofinansowanie przez Agencję Techniki i Technologii prac wdrożeniowych oraz zakupu wyników prac badawczo-rozwojowych, patentów, licencji na stosowanie wynalazków i wzorów użytkowych, projektów racjonalizatorskich.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii	1999-2002
1.1.4. Zwiększenie zakresu wspierania przez Komitet Badań Naukowych prac badawczo-rozwojowych, których wyniki będą wdrażane przez małe i średnie przedsiębiorstwa.	1.1.4.1. Finansowanie lub dofinansowanie przez Komitet Badań Naukowych prac badawczo-rozwojowych zgłaszanych w formie projektów badawczych, celowych i celowych zamawianych.	Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych	1999-2002
	1.1.4.2. Określenie form doradztwa oraz działań wspomagających dla małych i średnich przedsiębiorstw w zgłaszaniu wniosków do Komitetu Badań Naukowych, dotyczących badań naukowych i prac rozwojowych.	Minister Gospodarki we współpracy z Agencją Techniki i Technologii i Komitetem Badań Naukowych	1999 rok

 

Innym z rządowych zadań jest zmniejszenie kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników. Szczegóły ilustruje poniższa tabela:

Tabela 6: Działania na rzecz zmniejszenia kosztów związanych z zatrudnieniem¹⁷

 

Zadania:	Sposób realizacji:	Odpowiedzialny:	Termin realizacji:
1.2.1. Ograniczenie obciążeń socjalnych i administracyjnych związanych z zatrudnianiem pracowników oraz pozostawienie większej swobody do negocjacji między stronami w ustalaniu wzajemnych zobowiązań.	1.2.1.1. Wprowadzenie do ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym przepisu nakładającego na urząd rejestrujący działalność gospodarczą obowiązek informowania odpowiednich instytucji (m.in. właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego) o rozpoczęciu, zmianie i zaprzestaniu działalności przez przedsiębiorcę (stworzenie systemu informowania odpowiednich instytucji przez organ rejestrujący).	Minister Gospodarki	1999 rok
	1.2.1.2. Opracowanie nowelizacji Kodeksu pracy w celu:  stopniowej eliminacji okresu obciążania pracodawcy kosztami wynagradzania pracownika za okres niezdolności do pracy,   zwiększenia liczby dopuszczalnych godzin nadliczbowych,   przywrócenia możliwości zawierania nieograniczonej ilości umów na czas określony,   podwyższenia progu zatrudnienia, powyżej którego konieczne jest tworzenie regulaminów pracy i regulaminów wynagradzania,   zlikwidowania obowiązku informowania przez przedsiębiorcę właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o rozpoczęciu, zmianie i zaprzestaniu działalności.	Minister Pracy i Polityki Socjalnej we współpracy z organizacjami przedsiębiorców i związkami zawodowymi	1999 rok
1.2.2. Zwiększenie dostępu MSP do środków Funduszu Pracy na tworzenie miejsc pracy w tym sektorze.	1.2.2.1. Rozpowszechnianie informacji o możliwościach wykorzystania środków Funduszu Pracy, przez przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy dla bezrobotnych i osób zwalnianych w wyniku restrukturyzacji przedsiębiorstwa, na pokrycie kosztów związanych z ich zatrudnieniem.	Minister Gospodarki we współpracy z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej i Prezesem Krajowego Urzędu Pracy oraz organizacjami przedsiębiorców	1999-2002

 

Rozdział II

Krajowy System Usług dla MSP

II.1. Założenia programowe

Polski rynek doradztwa dla przedsiębiorców rozwija się od wielu lat. Prym wiodą firmy komercyjne, od niedawna dołączyły do nich także banki, które oprócz obsługi kredytowej oferują także pomoc doradczą. Usługi konsultingowe są jednak nie dla wszystkich i nie wszędzie dostępne. Barierę stanowią przede wszystkim wysokie koszty usług oraz brak rzetelnej informacji i wiedzy o możliwych formach wsparcia ze strony różnych instytucji i firm działających w obszarze doradztwa. W tych warunkach coraz większą rolę odgrywają, nie nastawione na zysk, organizacje pozarządowe, które w poważnym stopniu uzupełniają rynek usług komercyjnych i umożliwiają dostęp do informacji gospodarczej oraz profesjonalnego doradztwa licznej grupie odbiorców. Spośród nich warto wyróżnić organizacje skupione w Krajowym Systemie Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw, które działają na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w Polsce.

Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw [KSU] powstał w październiku 1996 roku z inicjatywy Polskiej Fundacji MSP (obecnie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości), która pełni rolę koordynatora działań systemu. Członkowie KSU stanowią zespół podmiotów działających nie dla zysku. Misją systemu jest partnerskie wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorców. Celem zaś jest rozwój kompleksowego rynku usług dla firm sektora MSP, podnoszącego ich konkurencyjność i przygotowującego je do integracji z Unią Europejską. Uczestnictwo w sieci jest całkowicie dobrowolne i nie wiąże się z żadnymi korzyściami materialnymi dla instytucji skupionych w systemie¹⁸.

O członkostwo w KSU mogą ubiegać się wszystkie organizacje, działające nie dla zysku, które mają duże doświadczenie w realizacji usług doradczych, szkoleniowych, finansowych lub informacyjnych dla firm z sektora MSP. Od 2000 roku, w związku z wdrażanym w sieci systemem standaryzacji ośrodków, organizacje aplikujące uczestniczą w dwuetapowej procedurze naboru. Początkowo, Komisja Kwalifikująca, która ocenia złożone wnioski, wybiera grupę instytucji, które uzyskały najwyższe oceny i umieszcza je na liście ośrodków oczekujących na włączenie do sieci. Organizacje te są zobligowane do wdrożenia procedur i standardów organizacyjnych KSU oraz poddania się auditowi zewnętrznemu. Dopiero po sprawdzeniu zgodności zasad funkcjonowania ośrodka z wymogami obowiązującymi w sieci i zatwierdzeniu wyników auditu przez Radę Koordynacyjną KSU instytucje te stają się pełnoprawnymi członkami sieci.

Jeszcze w 2001 roku planowane jest opracowanie zasad współpracy KSU z firmami komercyjnymi i dopuszczenie ich do uczestnictwa w systemie.

Informacje o otwarciu naboru nowych członków do KSU ogłaszane są na stronach internetowych sieci (www.parp.gov.pl/ksu) oraz w Gazecie Wyborczej, w dodatku “Komunikaty”. Ponadto, wszystkie organizacje, które zgłaszają swoje zainteresowanie uczestnictwem w systemie dostają imienne zaproszenie do wzięcia udziału w procedurze naboru. Obecnie sieć tworzy ponad sto pięćdziesiąt lokalnych ośrodków. Wśród nich znajdują się centra wspierania biznesu, ośrodki wspierania przedsiębiorczości, agencje rozwoju regionalnego, organizacje pracodawców, instytuty badawczo-rozwojowe, stowarzyszenia i fundacje.

W celu ułatwienia funkcjonowania systemu, sieć ośrodków podzielono na 16 regionów, których zasięg terytorialny jest zgodny z podziałem administracyjnym kraju. W każdym z województw, podczas dorocznych spotkań regionalnych, wybierani są dwaj przedstawiciele ośrodków, którzy zajmują się organizacją prac w regionie oraz reprezentują go w Radzie Koordynacyjnej. Rada zajmuje się ustalaniem i zatwierdzaniem kierunków działania sieci. Do wykonania określonych zadań Rada powołuje Grupy Zadaniowe. Obecnie działają trzy grupy. Grupa Zadaniowa ds. Standardów Jakości i Akredytacji, której prace zostały zapoczątkowane w lutym 1998 roku, której celem było opracowanie jednolitych standardów funkcjonowania ośrodków, standardowych procedur świadczenia usług oraz opracowanie systemu akredytacji ośrodków w KSU.

II.2. Dotychczasowe osiągnięcia i metody działania

Efektem prac Grupy jest dokument pt. “Standaryzacja ośrodków Krajowego Systemu Usług dla MSP”. Celem opracowania standaryzacji było zapewnienie jednolitych procedur funkcjonowania oraz świadczenia usług przez ośrodki należące do sieci KSU, pozwalających na wyróżnienie się ośrodków KSU spośród podobnych, działających na rynku. Zdecydowano, że standaryzacja powinna być zbieżna z wymogami normy ISO serii 9000.

Równolegle z pracami Grupy ds. Standardów prace prowadzi Grupa Zadaniowa ds. Promocji. Jej członkowie opracowali Strategię Promocyjną KSU oraz czuwają nad jej wdrażaniem. Efektem prac Grupy jest także projekt witryny internetowej KSU. Od marca 2001 roku działa Grupa Zadaniowa ds. Kształcenia i Akredytacji Konsultantów KSU, której celem jest opracowanie projektu systemu jakości, obejmującego: model kształcenia (rozwoju zasobów ludzkich KSU) oraz system akredytacji konsultantów KSU, jak również mechanizmy i procedury umożliwiające jego wdrożenie.

Akredytacja ośrodków w Krajowym Systemie Usług dla MSP jest działaniem dobrowolnym. Ośrodek może uzyskać akredytację w jednym lub kilku zakresach usług:

• usługi doradcze dla MSP;

• usługi szkoleniowe dla MSP;

• usługi informacyjne dla MSP;

• usługi finansowe dla MSP (fundusze poręczycielskie i pożyczkowe);

• działania okołobiznesowe.

Decyzję o przyznaniu (lub cofnięciu) akredytacji w KSU podejmuje Rada Koordynacyjna KSU na wniosek Komisji Akredytującej. Oceny ośrodków pod względem zgodności z wymogami określonymi w standaryzacji dokonuje zespół niezależnych auditorów. Wyniki auditu wraz z pełną dokumentacją przedstawiane są Komisji Akredytującej. Na ich podstawie Komisja formułuje wniosek o przyznanie akredytacji lub stwierdza niezgodności z wymogami sieci.
Kryteria akredytacji obejmują następujące obszary funkcjonowania ośrodków:

• działania w ramach sieci ośrodków KSU;

• opracowany i wdrożony system jakości zgodny z wymogami KSU;

• metody pracy;

• zasoby ludzkie;

• zasoby materialne;

• opracowane i stosowane procedury, w tym procedury świadczenia usług doradczych, szkoleniowych, informacyjnych, finansowych, zgodne z wymogami standaryzacji.

Proces akredytacji ośrodków w Krajowym Systemie Usług dla MSP rozpoczął się w czwartym kwartale 1999 r. Wtedy to deklarację gotowości poddania się auditowi złożyło 85 ośrodków. W grudniu 1999 r. w drodze przetargu nieograniczonego wybrano wykonawcę auditów – Zakłady Badań i Atestacji ZETOM w Katowicach. Do zadań wykonawcy włączono także opracowanie szczegółowej metodologii prowadzenia auditów zewnętrznych.
Głównym etapem procesu akredytacji jest audit zewnętrzny, mający na celu dokonanie oceny zgodności funkcjonowania ośrodka z wymogami określonymi w “Standaryzacji ośrodków Krajowego Systemu Usług dla MSP”. Do 12 grudnia 2000 r. przeprowadzono łącznie 89 auditów. Na ich podstawie Komisja Akredytująca wystąpiła z wnioskiem do Rady Koordynacyjnej KSU o przyznanie akredytacji 61 ośrodkom KSU. Wniosek ten został zaakceptowany w dniu 15 grudnia 2000 r.¹⁹

Ośrodek KSU posiada opracowany i udokumentowany system jakości obejmujący: politykę jakości (misja, cele, wizerunek ośrodka pod względem jakości usług), procedury i instrukcje. Polityka jakości powinna być znana wszystkim pracownikom, zrozumiała, wdrażana i przestrzegana. Zgodnie z definicją (ISO 8402) “system jakości to struktura organizacyjna, podział odpowiedzialności, procedury, procesy i zasoby umożliwiające wdrożenie zarządzania jakością”. Wszystko to co składa się na powtarzalność usługi i decyduje o jej zdolności do zaspokojenia zidentyfikowanych lub przewidywanych potrzeb klientów.

“Polityka jakości to ogół zamierzeń i kierunków działań organizacji dotyczących jakości, w sposób formalny wyrażony przez najwyższe kierownictwo tej organizacji” (ISO 8402).

Kierownictwo powinno określić politykę jakości swojego ośrodka, cele jakościowe oraz własne zobowiązania wobec jakości. Cele jakościowe powinny być istotne dla celów organizacyjnych ośrodka oraz oczekiwań i potrzeb klientów. Ponadto powinny być spójne z celami ogólnymi sieci KSU (tj.: kompleksowość świadczonych usług). Należy pamiętać, że opis powinien być krótki i precyzyjny, a wyznaczone cele osiągalne i mierzalne.

Polityka jakości ośrodka powinna być znana, zrozumiała, wdrożona i utrzymana na wszystkich szczeblach organizacji. Konieczne jest więc opracowanie dokumentacji zawierającej globalny opis systemu. Zgodnie z normą ISO podstawową dokumentację stanowi księga jakości. Dokumentacja ta powinna zawierać:

• opisaną politykę jakości (misja, cele i zobowiązania dotyczące jakości, wizerunek ośrodka pod względem jakości usług, oczekiwania i potrzeby klientów),

• strukturę organizacji z podaniem zakresów odpowiedzialności,

• procedury opisujące szczegółowe przepisy,

• instrukcje pracy definiujące metody działania,

• wzory standardowych dokumentów.

Konieczne jest, aby ośrodek KSU opracował i stosował własną dokumentację systemu jakości. Przy tworzeniu wymaganej dokumentacji należy pamiętać, że celem nie jest zbudowanie “stosu papieru”, ale zapewnienie sprawnego funkcjonowania ośrodka. Aby to osiągnąć do tworzenia procedur i instrukcji powinni być zaangażowani pracownicy, którzy będą je stosować. Tak powstałe procedury i instrukcje będą bardziej realistyczne, a w konsekwencji, poprawnie stosowane. Powinny ułatwiać pracę personelowi wykonującemu usługi, jak również pomagać kierownictwu w sprawnym zarządzaniu ośrodkiem²⁰.

Ośrodek KSU posiada ustanowione, opisane i stosowane procedury i instrukcje:

1. świadczenia usług zgodnie z wymogami KSU: zawierania kontraktów z klientami przed przystąpieniem do realizacji usługi/ dokumentowania usług/ współpracy z klientem w fazie realizacji usługi;

2. obiegu dokumentów/ wprowadzania zmian w dokumentach;

3. wewnętrznej oceny jakościowej dokumentów;

4. oceny usług przez ośrodek i przez klientów;

5. postępowania w wypadku niezadowolenia klienta ze zrealizowanej usługi;

6. pierwszego kontaktu z klientem/ postępowania w przypadku braku możliwości wykonania usługi.

Niematerialność usług świadczonych przez ośrodki KSU oraz to, że są one wykonywane przez różne ośrodki i osoby, może powodować ryzyko braku spójności wizerunku sieci. Aby tego uniknąć, lub przynajmniej ograniczyć, konieczne jest opracowanie wspólnych metod pracy z klientem, dając mu wrażenie, że niezależnie od tego, z którym ośrodkiem właśnie się kontaktuje, ma do czynienia ze spójną siecią ośrodków. Decydują o tym pewne zewnętrzne znaki rozpoznawcze (np. logo, materiały promocyjne, format raportów itp.), jak również znaki niematerialne (np. sposób przyjęcia klienta). Aby to osiągnąć konieczne jest opracowanie wspólnych metod działania, czyli procedur. Dobrze opracowane procedury spełniają dodatkowy cel – pozwalają na łatwe wdrożenie nowych pracowników w prace ośrodka.

Na tym etapie standaryzacji ośrodków KSU za najważniejsze uznano następujące procedury:

• 1. Procedury świadczenia usług zgodnie z wymogami KSU (patrz rozdział 3 standaryzacji) Zgodnie z charakterystyką zawartą w rozdziale 1 standaryzacji, każdy ośrodek KSU świadczy minimum jedną z czterech kategorii usług: doradcze, szkoleniowe, informacyjne lub finansowe. W związku z tym powinien postępować zgodnie z odpowiednimi procedurami wykonywania tych usług. Standardowe procedury świadczenia 4 kategorii usług znajdują się w rozdziale 3 “Standaryzacji ośrodków KSU”. Zaproponowane procedury mają charakter uniwersalny. Opisują wszystkie etapy występujące podczas świadczenia określonej kategorii usług wraz z przykładową dokumentacją.Zaleca się, aby na ich podstawie ośrodek opracował własne procedury. Przy ich tworzeniu należy pamiętać, że standaryzacja narzuca konieczność wyszczególnienia wszystkich etapów realizacji usług (wszystkie opisane w standardzie etapy muszą się znaleźć w procedurze własnej ośrodka). Standaryzacja narzuca również konieczność prowadzenia dokumentacji realizowanych usług. Dowolna jest tylko forma tej dokumentacji (np. jeżeli ośrodek wypracował własny system archiwizowania dokumentów, posługuje się własnym, sprawdzonym formularzem umowy podpisywanej z klientem, to oczywiście nie ma konieczności stosowania rozwiązań opisanych w standardzie).

     Reasumując, o ile przedstawione w standaryzacji procedury świadczenia usług należy uważać za obowiązujące dla wszystkich członków sieci KSU, to towarzyszące procedurom propozycje rozwiązań oraz wzorce dokumentów mogą być zmienione i dostosowane do indywidualnych zasobów i potrzeb ośrodków.

  2. Procedura obiegu dokumentów oraz wprowadzania zmian w dokumentach
     Procedura ta dotyczy wszelkiej dokumentacji znajdującej się w ośrodku, nie tylko tej związanej z systemem jakości.
     Każdy ośrodek KSU powinien posiadać ustaloną procedurę obiegu dokumentów np. obiegu dokumentów księgowych, zawieranych umów, rozdziału korespondencji, itp. Zaleca się, aby cała dokumentacja była czytelna, datowana, archiwizowana w sposób łatwy do zidentyfikowania. Powinny być ustalone metody wydawania, dystrybucji i nowelizacji dokumentacji zapewniające, że dokumenty są:

• • zatwierdzane przez upoważnionych pracowników,
  • przekazywane i udostępniane w miejscach, w których są potrzebne,
  • zrozumiałe i możliwe do zaakceptowania przez użytkowników,
  • przeglądane pod kątem niezbędnej nowelizacji,
  • usuwane w przypadku dezaktualizacji.

O wszelkich modyfikacjach wprowadzanych do umowy (np. kolejne aneksy) lub innych dokumentów muszą być informowani wszyscy, których to dotyczy. Muszą być ustalone zasady wprowadzania zmian do dokumentacji, wyznaczone osoby, które takie zmiany mogą wprowadzać oraz ustalone sposoby przekazywania informacji o wprowadzanych zmianach. Obieg informacji powinien dotyczyć również klientów ośrodka.

C. Procedura wewnętrznej oceny jakościowej dokumentów
Ośrodek powinien ustalić i stosować własną procedurę kontroli dokumentów pod względem jakości. Procedura powinna dotyczyć szczególnie jakości dokumentów wychodzących na zewnątrz ośrodka np. korespondencji i raportów przekazywanych klientom. Przykład kontroli jakości tego typu dokumentów został opisany w etapie VIII realizacji usługi doradczej (patrz rozdział 3.1. – standaryzacja usługi doradczej). Procedura powinna również obejmować okresową analizę dokumentacji związanej z systemem jakości.

Procedura oceny usług przez ośrodek i przez klientów
Ośrodek KSU powinien ustalić i stosować własną procedurę oceny usług przede wszystkim przez klientów korzystających z usług, ale również przez sam ośrodek. Ocena usług przez ośrodek jest szczególnie ważna w sytuacji, gdy usługi są realizowane przez konsultantów zewnętrznych.

System oceny usług przez klientów jest już powszechnie stosowany w przypadku usług szkoleniowych, choć nie zawsze wyniki tej oceny są przez ośrodek dokładnie analizowane. Ocenie powinny być poddawane również pozostałe kategorie usług (doradcze, informacyjne, finansowe).

Przykład oceny usług przez ośrodek i przez klientów został opisany w etapie III realizacji usługi szkoleniowej.

E. Procedura postępowania w wypadku niezadowolenia klienta ze zrealizowanej usługi

Ośrodek KSU powinien mieć opracowaną procedurę postępowania z klientem w wypadku jego niezadowolenia z wykonanej usługi. Oczywiście ważniejsze jest zapobieganie i unikanie takiej sytuacji, ale zawsze może mieć ona miejsce. Pracownicy ośrodka powinni być na taką ewentualność przygotowani. Przykładowe podejście zostało przedstawione na schemacie świadczenia usługi informacyjnej.

7. pierwszego kontaktu z klientem/ postępowania w przypadku braku możliwości wykonania usługi.

Ośrodek powinien opracować procedurę pierwszego kontaktu z klientem oraz procedurę postępowania z klientem, w przypadku braku możliwości wykonania dla niego usługi. Procedura powinna określać mechanizm wyszukiwania wykonawcy wśród pozostałych ośrodków KSU oraz prowadzenia archiwum klientów odesłanych do innych ośrodków²¹.

W listopadzie i grudniu 2000 r. prowadzono również audity w instytucjach oczekujących na włączenie do sieci KSU. Łącznie przeprowadzono 31 auditów. Na ich podstawie Komisja Akredytująca wystąpiła z wnioskiem do Rady Koordynacyjnej KSU o przyznanie akredytacji 25 instytucjom. Wniosek ten został przez Radę Koordynacyjną zaakceptowany. Decyzją Rady Koordynacyjnej KSU z dniu 15 grudnia 2000 r. 25 instytucji zostało włączonych do sieci Krajowego Systemu Usług dla MSP.

Uroczyste wręczenie certyfikatów potwierdzających przyznanie akredytacji nastąpiło w trakcie konferencji podsumowującej realizację rządowych programów pomocowych dla MSP, realizowanych przez ośrodki KSU. Konferencja odbyła się 19 grudnia 2000 r. w siedzibie Ministerstwa Gospodarki w Warszawie.

Akredytacja w systemie, przyznawana na okres trzech lat, jest swoistą gwarancją jakości usług oferowanych przez ośrodki. Od 1 stycznia 2002 roku członkami KSU będą mogły być jedynie instytucje posiadające akredytację w systemie.

Do atutów KSU można zaliczyć:

• kompleksowość usług – ośrodki służą pomocą na każdym etapie rozwoju firmy, wykonują proste usługi, realizują także zlecenia wymagające zaangażowania wielu specjalistów z różnych dziedzin,

• szeroka oferta usług, odpowiadająca zidentyfikowanym potrzebom przedsiębiorców – doradcy pracujący w ośrodkach znają specyfikę środowisk i regionów, w których działają, poza tym przedsiębiorcy mogą korzystać z oferty całej sieci, a nie tylko z usług pojedynczego ośrodka,

• dostępność finansowa – ośrodki należące do KSU świadczą usługi dla MSP nie dla zysku, część ich usług jest również dofinansowywana ze środków programów pomocowych,

• dostępność geograficzna – sieć ośrodków pokrywa niemal całą Polskę.

Dominującą grupę, w ramach sieci KSU, stanowią ośrodki doradcze i szkoleniowe, wiele z nich zajmuje się także szeroko rozumianą informacją gospodarczą, jak również niektórymi usługami o charakterze finansowym. Można wyodrębnić także ośrodki specjalizujące się w transferze technologii, w badaniach i certyfikacji, systemach jakości. Są też takie, które zajmują się doradztwem branżowym, w sektorach, które dominują w gospodarce danego regionu. Dzięki temu, niezależnie od obranej specjalizacji, każdy przedsiębiorca, który zgłosi się po wsparcie do ośrodka KSU może uzyskać pomoc w rozwiązaniu problemu lub zaspokojeniu potrzeb dotyczących rozwoju swojej firmy.²²

Ośrodki świadczą następujące usługi:

• usługi doradcze, obejmujące doradztwo podstawowe dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą oraz zaawansowane dla firm już działających. Zakres doradztwa jest bardzo szeroki i może obejmować wszystkie zagadnienia związane z prowadzeniem firmy, począwszy od prostej porady prawnej, na przygotowaniu firmy do pozyskania partnera strategicznego skończywszy. Coraz częściej wykonywane są także usługi związane z wprowadzaniem systemów zapewnienia jakości w firmie.

• usługi informacyjne. Podstawowe informacje gospodarcze można uzyskać w większości ośrodków KSU, ale wyodrębniła się grupa ośrodków, specjalizująca się w tym zakresie usług. Zaliczają się do niej centra informacji gospodarczej, ośrodki Sieci Informacji dla Biznesu (BIN) oraz Centra Euro Info. W ośrodkach tych, oprócz typowych danych teleadresowych, dostępne są informacje dotyczące targów i misji gospodarczych, zagadnień związanych z integracją europejską, warunków prowadzenia działalności gospodarczej na rynkach zagranicznych, informacje dla inwestorów krajowych i zagranicznych. Ośrodki prowadzą wywiadownie gospodarcze oraz korzystając z dostępnych baz danych, poszukują i kojarzą partnerów gospodarczych.

• usługi szkoleniowe. Są one uzupełnieniem doradztwa i informacji gospodarczej. Oferta szkoleniowa ośrodków KSU jest bardzo szeroka. Podobnie jak w przypadku doradztwa skierowana jest zarówno do osób rozpoczynających działalność gospodarczą, jak i do przedsiębiorstw już działających. Obok zagadnień ogólnobiznesowych prowadzone są szkolenia specjalistyczne (m.in. z zakresu finansów, zarządzania i marketingu) na zlecenia firm lub otwarte dla odbiorców indywidualnych. Oferta szkoleniowa jest stale aktualizowana i odzwierciedla bieżące potrzeby zgłaszane przez środowisko przedsiębiorców. Forma szkoleń zależy od omawianej tematyki i obejmuje seminaria informacyjne, fora dyskusyjne z udziałem ekspertów w danej dziedzinie, czy wreszcie warsztaty prowadzone przez specjalistów – praktyków.

• usługi finansowe – wiążą się one z pomocą w pozyskaniu finansowania zewnętrznego. W usługach finansowych specjalizują się przede wszystkim te ośrodki, które w swoich strukturach posiadają fundusze pożyczkowe lub poręczeniowe. Ich oferta zwykle rozszerzona jest o informacje na temat dostępnych narzędzi finansowych (tj. leasing, factoring, venture capital itp.) oraz o doradztwo związane z ich wykorzystaniem.

Dzięki temu, że KSU jest strukturą sieciową, przedsiębiorcy mogą korzystać z pomocy doświadczonych doradców z innych regionów, znaleźć specjalistów w interesujących dziedzinach, a nawet skorzystać z pomocy konsultantów zagranicznych, współpracujących z ośrodkami.

Aby skorzystać z pomocy ośrodka KSU wystarczy udać się do jego siedziby lub zadzwonić i umówić się na spotkanie z konsultantem. W zależności od specyfiki zamówienia oraz potrzeb przedsiębiorcy usługa może zostać zrealizowana w ośrodku lub bezpośrednio w przedsiębiorstwie. Wybór ośrodka, z którego usług będzie korzystał przedsiębiorca, zależy tylko od niego. W tym względzie nie istnieją żadne ograniczenia terytorialne.

Każdy ośrodek indywidualnie ustala koszty świadczonych usług. Podczas wyceny pod uwagę branych jest wiele czynników m.in. czas pracy konsultanta, złożoność usługi, wreszcie poziom cen na rynku.

Większość ośrodków KSU, w ramach realizacji różnorakich projektów, mających na celu rozwój sektora MSP, oferowała, w latach ubiegłych, usługi dofinansowane ze środków programu Phare Unii Europejskiej lub z budżetu państwa. Korzystając z tych usług, przedsiębiorca zwykle zobowiązany był do pokrycia zaledwie 40% ich ceny, pozostałe 60% pokrywane było z funduszy pomocowych. Wobec rosnącego znaczenia KSU dla rozwoju polskiej małej i średniej przedsiębiorczości można przypuszczać, że również w przyszłości ofertę ośrodków KSU wzbogacać będą usługi dofinansowywane.

Istnienie spójnej struktury wspierającej małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce zostało wykorzystane przy realizacji programów pomocowych dla sektora MSP, finansowanych ze środków budżetu państwa polskiego i Unii Europejskiej. Mali i średni przedsiębiorcy od 2000 r. mogą korzystać z dofinansowanego ze środków budżetowych doradztwa i szkoleń właśnie za pośrednictwem ośrodków KSU. W przypadku Programu Phare 2000 Unii Europejskiej wykonawcami usług finansowanych ze środków programu będą mogli być wyłącznie usługodawcy spełniający standardy wdrożone w ramach systemu KSU lub im równoważne. Z usług finansowanych tą drogą przedsiębiorcy będą mogli skorzystać już pod koniec 2001 r.²³

Rolą Krajowego Systemu Usług, zapisanych w dokumencie “Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku” jest:

1. ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do wiedzy w zakresie prowadzenia firmy poprzez wypłacanie uprawnionym przedsiębiorcom refundacji części kosztów poniesionych na szkolenie. Punkty Refundacji Szkoleń (PRS) prowadzone przy niektórych, wybranych w drodze konkursu, ośrodkach KSU przyjmują i rozpatrują wnioski od przedsiębiorców a następnie zgodnie z regulaminem wypłacają refundacje²⁴;
2. zapewnienia dostępu do usług konsultacyjno-doradczych. W wybranych ośrodkach KSU, prowadzących tzw. Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD) przedsiębiorcy oraz osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą uzyskać bezpłatnie porady i informacje związane z administracyjno-prawnymi aspektami prowadzenia działalności gospodarczej i z zarządzaniem przedsiębiorstwem (marketing, finanse, produkcja, jakość itp.), nie wymagające dłuższego zaangażowania czasowego specjalisty. Dodatkowo przedsiębiorcy mogą korzystać z częściowo odpłatnych (dofinansowanych do 60% wartości) specjalistycznych usług doradczych;
3. ułatwienie dostępu do informacji na temat źródeł zewnętrznego finansowania działalności gospodarczej. Ośrodki prowadzące PKD zobowiązane są do gromadzenia, uaktualniania oraz udostępniania zainteresowanym przedsiębiorcom informacji nt. dostępnych w regionie ich działania źródeł finansowania. Poza tym wśród organizatorów konferencji “Finansowanie rozwoju MSP” większość to ośrodki KSU.²⁵

Prowadzone przez KSU szkolenia oparte są o najnowsze opracowania zagadnienia strategii, marketingu i logistyki w obsłudze klienta. Słuchacze dowiadują się tam np., iż dużo bezpieczniejsze od innych zabiegów, jest naśladowanie lidera i jego sprawdzonego pakietu usług logistycznych. Trzeba dodać, że imitacja bardziej złożonej oferty logistycznej jest czasem bardzo trudna również ze względu na udo­godnienia, z jakich korzysta dotychczasowy, doświadczony oferent. Dobre rezultaty daje naśladowanie selektywne, czyli podążanie w pewnych działaniach za liderem, a w innych nie. Chętnie stosowaną strategią jest wówczas opisywana wcześniej strategia poszukującego niszy (luk w ob­słudze), wyłączonych spod kontroli konkurencji. Korzyści czerpie się z posiadania umiejętności obsługi wybranego fragmentu rynku (obsługa określonych odbiorców, obsługa regionalna, specjalistyczna oferta usług). Odmianą strategii imitacji selektywnej jest również działanie na zlecenie i konkretne zamówienie odbiorców²⁶.

Rozdział III

Firma ELWEX i jej doświadczenia z KSU²⁷

Firma ELWEX z Wołomina jest powstałą w listopadzie 1991 roku spółką cywilną prowadzoną przez dwie wspólniczki .Jest firmą rodzinną prowadzoną przez dwie siostry. Firma specjalizuje się w produkcji wyrobów garmażeryjnych oraz cukierniczych (pierogi, krokiety, uszka, naleśniki, paszteciki). W chwili obecnej (stan na październik 2001) zatrudnia dwadzieścia osób.

Obroty: 2001 styczeń 93100zł

luty 90000zł

marzec 89500zł

kwiecień 90000zł

maj 92000zł

czerwiec 91500zł

lipiec 87300zł

sierpień 89600zł

wrzesień 94500zł

Właścicielki sytuację finansową swej firmy określają jako nienajgorszą, jednak nie dającą im pełnej satysfakcji. Z roku na rok obserwują systematyczny spadek opłacalności produkcji. Zjawisko to nasiliło się szczególnie po 1998 roku. Jadwiga Kostrzewa, współwłaścicielka zakładu mówi: -Szczególnie dotkliwe dla zakładu są podatki VAT i dochodowy. Patrząc z boku zyski firmy są w miarę przyzwoite, lecz przy takim wkładzie pracy, powinny one być trzy – cztero – krotnie wyższe. Od kilku lat dostarczamy nasze wyroby do dużych sieci handlowych, od roku 1998 – do hipermarketu MAKRO, od 1998 do TESCO, a od 2000 do CAREFURA. Posiadamy też rozbudowaną sieć odbiorców detalicznych (małe sklepy, szkoły, stołówki)

Tabela 7: Wielkość produkcji w poszczególnych latach

Nazwa towaru	1998	1999	2000	01-06 2001
Paszteciki z mięsem	9108 kg	972 kg	10165 kg	5950kg
krokiety	16750 szt	18500 szt	21000 szt	11000 szt
pierogi	7320 kg	8460 kg	9745 kg	6100 kg

Tabela 8: Obroty z głównymi odbiorcami

nazwa	1998	1999	2000	01-06 2001
Makro cash and cary	310,800	359,448	378,000	219240
TESCO	28,296	35,820	39,180	19,284
DETALIŚCI	164,250	175,950	187,600	97,140

ELWEX korzystał z kilku kredytów. W roku 1996 pożyczono z PKO 15 tys. zł. (przy oprocentowaniu 17,5%.) na zakup pieca cukierniczego, zaś w roku 1997 była to oprocentowana na 20%. suma 40 tys. złotych na okres 3 lat. 10 tys. pożyczono w roku 2000 (18,%.) w celu sfinansowania zakupu maszyny do smażenia naleśników. Natomiast w bieżącym roku na ogólny rozwój pożyczono z PKO kolejne 15 tys. zł. Tym razem oprocentowanie wyniosło 18%.

Konkurencję ELWEX ma dość silną i dobrze zorganizowaną. Do głównych konkurentów należy RUDIX z Glinojecka, oraz JĘDRUŚ z Krakowa. Obie te firmy mają ofertę nieco bardziej rozbudowaną od Elwex-u, który konkuruje z nimi głównie w hipermarketach (ma podobne ceny i estetykę opakowań). Czwartą firmą która chce zdobyć rynek warszawski jest firma ADET. Od niedawna występuje też nowe zjawisko, tzn. niewielkie sklepy same produkujące wyroby, tzw. domowe. Niestety, jak twierdzą właścicielki, częstokroć produkcja ta nie spełnia wszystkich wymogów sanitarnych. Mimo to, w skutek ich aktywności Elwex stracił dotychczas około 15 proc. Rynku.

Innym problemem Elwex-u jest słabo wykwalifikowany personel. Spośród zatrudnionych, zaledwie trzy osoby mają wykształcenie wyższe. Pięć osób ukończyło szkoły gastronomiczne lub cukiernicze a jedna trzecia pracowników zakończyła naukę na szkole podstawowej. Od dłuższego czasu zakład ma trudności ze znalezieniem uczniów.

Inne, z pojawiających się trudności, czy też przeciwności, to:

• wysokie progi podatkowe;

• wysokie koszty nowych technologii, co owocuje koniecznością zakupu sprzętu starszego typu;

• ELWEX posiada niewielki park maszynowy, większość prac wykonywana jest ręcznie powoduje to wzrost kosztów produkcji, jest to czasochłonne;

• mało korzystne warunki współpracy z dużymi sieciami handlowymi np. długi okres oczekiwania na płatność (28 dni), różnego typu opłaty, „bonusy” od obrotu, możliwość oddania nie sprzedanego towaru, wysoki koszt wynajęcia stoiska.

Firmy Elwex praktycznie nie stać na prowadzenie intensywnej kampanii reklamowej. Jedynym jej przejawem jest organizowanie promocji i degustacji.

Jadwiga Kostrzewa, w porozumieniu z siostrą – współwłaścicielką firmy, dopiero w sierpniu 2001 roku zdecydowały się starać o pomoc ze strony KSU. Procedura okazała się być stosunkowo prosta. Jeden telefon, umówione spotkanie, niewielka ilość koniecznych dokumentów. Problemy jednak były. Otóż wielkość oferty KSU uzależniona jest od środków finansowych, zarówno budżetowych, jak i pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Tak więc w chwili obecnej bardzo ograniczono dotacje dla firm wprowadzających nowe systemy zarządzania jakością, bezpieczeństwem i higieną pracy, na co w przeszłości przeznaczano znaczne kwoty. „Elwex-owi” zaoferowano dziesięć godzin bezpłatnych konsultacji specjalistów w wielu dziedzinach. Może on też starać się o zwrot znacznej części kosztów ewentualnych szkoleń swych pracowników.

– Już od października korzystamy z porad dotyczących prowadzenia skutecznej kampanii reklamowej. Od przyszłego roku prawdopodobnie zdecydujemy się na jeszcze jeden temat, ale w tym przypadku decyzja nie została jeszcze podjęta – zapewnia Jadwiga Kostrzewa²⁸. Jednak już dziś twierdzi, iż dotychczas odbyte zajęcia zmieniły radykalnie jej pogląd na proces promocji swych wyrobów.

Zajmujący się tym zadaniem Krzysztof S., zajmował się promocją, kierując się jedynie własną intuicją. Po długim okresie praktyki, osiągnął znaczne postępy, co ilustruje poniższe zestawienie:

Tydzień bez degustacji i promocji (sprzedaż w HALI MAKRO)

NAZWA	ILOŚĆ
PASZTECIKI	155 kg
PIROGI	325 kg
KROKIETY	4650 szt

Tydzień kiedy trwała degustacja (sprzedaż w HALI MAKRO)

NAZWA	ILOŚĆ
PASZTECIKI	510 KG
PIROGI	790 KG
KROKIETY	11000 SZT

Właścicielki ELWEX-u przez kilka pierwszych promocji były usatysfakcjonowane osiągniętymi wynikami. Zmiana nastąpiła dopiero, gdy dotarły do nich wiadomości, o efektach konkurencji. Wtedy to właśnie zapadła decyzja wzięcia udziału w szkoleniu organizowanym przez KSU. W czasie jego trwania Krzysztof S. Zapoznał się między innymi z najnowszymi zasadami promocji towarów i usług, a także strategie obsługi klienta.

Wyniki uzyskane po szkoleniu (sprzedaż w HALI MAKRO)

NAZWA	ILOŚĆ
PASZTECIKI	975 KG
PIROGI	1690 KG
KROKIETY	19700 SZT

W efekcie Elwex bardzo wyraźnie zwiększył swój udział na rynku, co nie pozostało bez znaczenia również z szerszej perspektywy. W październiku 2001 roku pracę w tej firmie znalazły kolejne dwie osoby, a dotychczas zatrudnieni otrzymali wyższe wynagrodzenie.

Podsumowanie

Z trudem rodząca się polska przedsiębiorczość niewątpliwie wymaga aktywnego wsparcia ze strony zorganizowanych, wyspecjalizowanych podmiotów. Wszak nie tylko z powodów przyjętych założeń ideologicznych, ale także naturalnych procesów gospodarczych, to właśnie małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają stabilność każdego państwa i jego obywateli. Polska nie jest i nie może być w tej dziedzinie wyjątkiem.

Praca niniejsza miała ukazać konieczność aktywnego wsparcia MSP, tak aby w toku bezwzględnej konkurencji z ustabilizowaną już gospodarką innych państwa europejskich, mogły chociażby na polskim rynku skutecznie funkcjonować. Rozdział pierwszy dobitnie ukazał ich znaczenie, ale także i trudności. Trudności, które ma pomagać rozwiązywać grupa instytucji, takich jak przedstawiony w rozdziale drugim Krajowy System Usług dla małych i Średnich Przedsiębiorstw. KSU z konieczności nie jest w stanie rozwiązać każdego problemu przedsiębiorcy. Główną przyczyna takiego stanu rzeczy jest niewątpliwie niemal systematyczny brak pieniędzy.

Jednak przykład zaprezentowanej w ostatnim rozdziale firmy dowodzi, że każde wsparcie może być dla poszczególnego zakładu decydującym o jego dalszych losach.

Bibliografia

• K. Berger, J. Chmiel, K. Chmielewski i inni, Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1998 – 1999, Warszawa 2000

• D. Kempny, Logistyczna obsługa klienta, Warszawa 2001

• Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku, dokument rządowy przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 11 maja 1999 roku, Radom 1999

• Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, Dysk CD wydany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 20001.

• Finansowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, brak autora, wydawnictwo: Ministerstwo Gospodarki – Departament Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Radom 2000.

• http://www.parp.gov.pl/index5a1.php

• http://msp.org.pl/ksu/documents.htm

• http://msp.org.pl/ksu/projects2.htm

Autor:

Mariusz Bartnicki